Czy sztuka zapowiada innowację, czy opisuje nieuchronną rzeczywistość? Dlaczego próbujemy realizować najbardziej dystopijne wizje sci-fi? I czy w dzisiejszym, tak szybko rozwijającym się świecie, mamy jeszcze szansę przewidywać przyszłość? W pierwszym odcinku Podcastu 26. Piętro rozmawiam z Kamilem Muzyką, prezesem Polskiej Fundacji Fantastyki Naukowej i specjalistą od prawa kosmicznego oraz Kacprem Nosarzewskim, współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Studiów nad Przyszłością i partnerem w firmie Foresightowej 4CF. 

Homer, Kubrick i zapożyczone fantazje Muska

Wyobrażenia artystek i artystów od zawsze wyprzedzały postęp technologiczny. Było tak w przypadku smartfona, którego protoplastę znajdziemy w serii Star Trek, czy iPada, dla którego inspiracją była Odyseja Kosmiczna Kubricka. Wizja Metawersum, którą Mark Zuckerberg promował w 2021 roku jest żywcem wzięta z dystopijnej powieści Zamieć z 1995 roku autorstwa Neila Stephensona. Wydaje się również, że Elon Musk we wszystkich swoich przedsięwzięciach, od podróży na Marsa, przez implanty w mózgu, aż po samojeżdżące samochody, inspiruje się klasycznymi tekstami sci-fi. 

Czytaj: Czego nie zrobi za nas AI? Rozmowa z prof. Aleksandrą Przegalińską

Dzisiejsza debata na temat sztucznej inteligencji również jest głęboko zakorzeniona w kontekstach fantastyki naukowej. Ostatnim przypadkiem przenikania się światów fikcji i rzeczywistości jest spór między OpenAI – producentem ChatGPT a Scarlett Johansson – aktorką, która użyczyła głosu systemowi operacyjnemu w filmie Spieke’a Jonza Ona. Aktorka ujawniła, że Sam Altman, dyrektor generalny OpenAI, dwukrotnie pytał o zgodę na użycie jej głosu w najnowszej wersji ich flagowego chatbota. Głos o nazwie Sky, obsługiwany przez GPT 4o (od “omni”) do złudzenia przypomina głos Johansson. 

Opublikowane przez: @evolving.ai

Wyświetl w Threads

Jest wiele przypadków artystycznych wyobrażeń sztucznej inteligencji: Hal9000, Terminator, WALL-E, TARS, Ava… W poszukiwaniu sztucznych tworów wykonywanych na ludzkie podobieństwo możemy jednak sięgnąć jeszcze dalej. Adrienne Mayor w pracy Gods and Robots przedstawia opisane przez Homera w Illiadzie wynalazki Hefajstosa, które do złudzenia przypominają współczesne wyobrażenie AI. Jego “służące ze złota” miały nie tylko wyglądać i poruszać się jak ludzie, lecz również posiadać zdolność myślenia. Przewidywały potrzeby swojego boga-pana oraz wyróżniały się zdolnościami zarezerwowanymi dla człowieka – były świadome, inteligentne, rozumne i zdolne prowadzić rozmowy. Hefajstos obdarował je “umysłem, rozumem, głosem, i wigorem (noos, phrenes, aude, sthenos) nieśmiertelnych bogów”. Widać wyraźne podobieństwo do wirtualnych asystentek (sic), wykonujących nasze polecenia w oparciu, o wiedzę całej ludzkości zgromadzoną w internecie. 

Myśląc o przyszłości

W pierwszym odcinku Podkastu 26. Piętro rozmawiam z Kamilem Muzyką, prezesem Polskiej Fundacji Fantastyki Naukowej. 

“W przypadku sztucznej inteligencji obecnie zachodzi duża zmiana, szczególnie w kwestii świadomości prawa AI. Kiedyś dyskutowaliśmy o tym, kto będzie odpowiadał za sztuczną inteligencję, czy sztuczna inteligencja będzie mogła prowadzić firmę, czy będzie miała jakiekolwiek prawa podmiotowe? Dzisiaj pytamy raczej, do kogo będą należeć prawa do wytworów stworzonych przez AI, czy np. czy sztuczna inteligencja może być autorem jakiegoś dzieła lub być wynalazcą projektu, który będzie zgłoszony do ochrony patentowej. Na to miało wpływ środowisko fantastyki” – mówi w rozmowie ze mną Kamil Muzyka. 

Moim drugim rozmówcą jest Kacper Nosarzewski, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Studiów nad Przyszłością i partner w firmie Foresightowej 4CF. Rozmawiamy nie tylko o jego doświadczeniu zawodowym – próbach formułowania hipotez na temat przyszłości konkretnych branży – ale również o filmach i literaturze sci-fi. 

“Czy da się przyszłość przewidzieć? Nie. Co do tego w średniej i długiej perspektywie jestem pewien. Czy warto próbować postawić jakieś sensowne hipotezy? Myślę, że zdecydowanie tak. Jeżeli my tego nie zrobimy, to zrobi to nasz konkurent, zwłaszcza w świecie największych graczy na rynku, albo organizacji, które mają nas bronić przed dominującymi graczami. Słowa Williama Gibsona, autora “Neuromancera”, słynnej powieści cyberpunkowej i jednego z twórców gatunku cyberpunk: «Przyszłość już jest, tylko nierównomiernie rozprowadzona.» Ja, moje koleżanki i koledzy, byliśmy w takich miejscach, gdzie można na tę przyszłość spojrzeć. Nawet kiedy ta przyszłość jest przed nami, to nigdy tak naprawdę nie widzimy jej twarzą w twarz, dopóki nie przyjdzie. Naszym zadaniem jest, żeby powiedzieć klientowi, na co  szczególnie musi zwrócić uwagę. Jak w to zainwestujesz, to masz szansę w długiej perspektywie wygrać, zmienić zasady gry, a jak zignorujesz, jest szansa, że zrobi to ktoś inny.” – mówi Kacper Nosarzewski. 

W Podkaście 26. Piętro usłyszysz rozmowy z ekspertkami i innowatorami, którzy nadają kierunek postępowi. Ich perspektywa pozwoli Ci zrozumieć zmieniający się świat technologii, pracy, biznesu i kultury. Szukamy odpowiedzi na pytania dotyczące rozwoju miast, zmian w relacjach społecznych i wpływie technologii na nasze życie.