Polska nie radzi sobie z recyklingiem? Tak wypadamy na tle UE

W 2024 roku 7,7 proc. materiałów używanych w gospodarce w Polsce pochodziło z recyklingu; to mniej od średniej unijnej, która wynosiła 12,2 proc. – podał Polski Instytut Ekonomiczny (PIE). Polska jest w gronie sześciu państw, w którym odsetek ten spadł od 2015 r.

“W Polsce tylko 7,7 proc. materiałów używanych w gospodarce w 2024 r. pochodziło z recyklingu – to znacząco mniej niż średnia UE wynosząca 12,2 proc.” – podał PIE w najnowszym wydaniu Tygodnika Gospodarczego, powołując się na dane Eurostatu.

Liderem w wykorzystaniu materiałów z recyklingu jest Holandia – tam udział ten sięga 32,7 proc.

PIE zwrócił uwagę, że Polska jest jednym z zaledwie sześciu państw, w którym odsetek ten podczas dekady spadł.

Polskie podatki coraz gorsze? Jesteśmy na szarym końcu rankingu, dowiedz się więcej.

Co jest istotne?

Instytut wskazał, że dane te dotyczą wykorzystania materiałów z recyklingu przez podmioty gospodarcze, co jest ważnym elementem planu transformacji UE w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego. Znaczenie ma też postawa konsumentów wobec recyklingu.

“Obie perspektywy spotykają się w mechanizmie rozszerzonej odpowiedzialności producenta, polegającym na przeniesieniu realnych kosztów zagospodarowania odpadów opakowaniowych z gmin i obywateli na podmioty wprowadzające produkty w opakowaniach” – wskazał PIE.

Polski Instytut Ekonomiczny przypomniał również, że w ramach implementacji ROP (Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta) wprowadzono w Polsce system kaucyjny dla opakowań, gdzie warunkiem odzyskania kaucji jest oddanie opakowania do punktu zwrotu.

Nowe podatki w drodze? Rząd szuka miliardów na łatanie budżetu, dowiedz się więcej.

Co jest kluczem do sukcesu systemu kaucyjnego?

Zdaniem Instytutu skłonność konsumentów do segregowania i recyklingu będzie tym większa, im mniej uciążliwy będzie zwrot takiego opakowania, dlatego większe znaczenie dla sprawności systemu kaucyjnego może mieć np. średnia odległość do najbliższego automatu kaucyjnego, a nie wysokość kaucji.

“Kluczem do powodzenia systemu kaucyjnego będzie zarazem zwiększenie dostępności punktów odbioru odpadów, jak i rozszerzenie systemu o kolejne rodzaje opakowań, które dziś jeszcze nie są w automatach akceptowane” – czytamy w raporcie.

“Pozwoli to zmniejszyć czas i wysiłek konsumenta, a zarazem może wpłynąć na wykształcenie nawyku zabierania różnych rodzajów odpadów i butelek przy okazji codziennych zakupów bez konieczności dokonywania większej selekcji” – wskazał PIE.

Jak Polacy oceniają system kaucyjny? Nadal słabo znają zasady, dowiedz się więcej.

System ROP w Polsce skazany na niepowodzenie?

ROP to koncepcja, w ramach której wprowadzający na rynek produkt ponosi zań odpowiedzialność finansową w całym cyklu życia produktu, czyli również po wyrzuceniu opakowania. W Polsce ROP od opakowań ma wprowadzić ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, której projekt przygotowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

Wcześniej pisaliśmy na 26.piętrze, że zgodnie z projektem ustawy o gospodarce opakowaniami, jedynym operatorem systemu ma zostać Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

Resort klimatu deklarował inspirację efektywnym modelem czeskim, jednak analiza WEI wykazuje, że projekt jest niemal kopią modelu węgierskiego z lat 2012-2023. 

Na Węgrzech nacjonalizacja systemu ROP doprowadziła do katastrofy środowiskowej: poziom recyklingu opakowań spadł z 59,3% w 2011 roku do zaledwie 44,6% w 2022 roku.

Dla porównania, oparty na rynkowej konkurencji i organizacjach non-profit zarządzanych przez producentów (jak EKO-KOM), system czeski osiąga 71% recyklingu. W modelu węgierskim, który chce skopiować Polska, recykling szkła spadł do 29,8%, a plastiku do 27,5%.

Połowa europejskich firm przeniosła produkcję. Co jest przyczyną? Sprawdź!

Jakie są założenia systemu kaucyjnego?

System kaucyjny z kolei ma zachęcić konsumentów do zwrotu opakowań. Jego głównym celem jest podniesienie poziomów selektywnej zbiórki opakowań po napojach i osiągnięcie unijnych progów recyklingu.

Zgodnie z nimi, w latach 2025-2028 poziom selektywnej zbiórki odpadów ma sięgnąć 77 proc. w przypadku butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (o pojemności do 3 l), metalowych puszek (o pojemności do 1 l) oraz butelek szklanych wielokrotnego użytku (o pojemności do 1,5 l). Od 2029 r. próg ten wzrośnie do 90 proc.

System kaucyjny to nie tylko butelkomaty. Kto płatnikiem, a kto podatnikiem VAT? Sprawdź!

Wcześniej pisaliśmy na 26.piętrze, że 1 października leniwie ruszył system kaucyjny w Polsce.

Duży operator systemu kaucyjnego przyznał “Rzeczpospolitej”, że żaden ze współpracujących z nim dużych producentów nie wprowadzi w tym miesiącu towarów okaucjowanych. Mniejsi operatorzy też to dostrzegają.

– Zdecydowana większość naszych klientów planuje pełne wdrożenie nowych opakowań od 1 stycznia 2026 r. – powiedziała Katarzyna Bojko, dyrektor sprzedaży w Krajowym Systemie Kaucyjnym Zwrotka.

Źródła: PAP, Consilium Europa