PIE: Polska skutecznie domyka lukę VAT. Nadszedł wyraźny przełom?

Według szacunków Komisji Europejskiej, analizowanych przez Polski Instytut Ekonomiczny (PIE), luka VAT w Polsce w 2024 roku spadła do poziomu 10,9 proc. To znacząca poprawa względem ubiegłego roku, kiedy wskaźnik ten gwałtownie wzrósł do 16 proc.

2023 rok pod znakiem hamowania gospodarki

Wzrost luki VAT w 2023 roku (z poziomu 11,2 proc. w roku 2022) nie był zjawiskiem przypadkowym. Analitycy PIE wskazują na bezpośrednią korelację między kondycją makroekonomiczną a dyscypliną płatniczą. W tamtym okresie realny wzrost PKB w Polsce spowolnił do zaledwie 0,2 proc., a konsumpcja gospodarstw domowych zanotowała ujemną dynamikę (-0,3 proc.).

Na pogorszenie statystyk wpłynęły również czynniki strukturalne i sektorowe:

• wzrost znaczenia usług – udział tego sektora w gospodarce wzrósł do 64,4 proc., a branża ta jest klasyfikowana przez KE jako obarczona relatywnie wyższym ryzykiem niezgodności podatkowej,
• problemy płynnościowe firm – zwiększona liczba upadłości bezpośrednio przełożyła się na trudniejszą ściągalność zobowiązań.

Stabilność na krawędzi otchłani. System emerytalny to tykająca bomba? Sprawdź!

Polska na tle Unii Europejskiej

Polska nie była odosobnionym przypadkiem. W 2023 roku luka VAT w całej Unii Europejskiej wzrosła do poziomu 128 mld euro, co stanowiło 9,5 proc. potencjalnych wpływów (wzrost o 1,6 pkt proc. r/r). Mediana dla państw członkowskich również uległa pogorszeniu, przesuwając się z 7,3 proc. do 8,2 proc.

Unijna mapa wpływów podatkowych pokazuje jednak ogromne dysproporcje. Podczas gdy w Austrii luka wynosi zaledwie 1 proc., w Rumunii sięga aż 30 proc. Polska w 2023 roku znalazła się w grupie państw z najsilniejszymi wzrostami ubytku podatkowego, obok Irlandii, Estonii i Węgier. Szybka poprawa w 2024 roku stawia nas jednak w rzędzie krajów najskuteczniej korygujących te wskaźniki.

Praca w Wigilię? Państwowa Inspekcja Pracy planuje kontrole!

Stabilizacja i dojrzewanie systemu

Poprawa odnotowana w 2024 roku jest efektem splotu lepszej koniunktury oraz działań administracyjnych.

Istotnym sygnałem był spadek liczby upadłości o 3,2 proc., co ograniczyło straty wynikające z niewypłacalności podatników. Eksperci zwracają również uwagę na tzw. „lukę polityczną” (VAT policy gap), czyli ubytek wynikający z systemu stawek i zwolnień. W Polsce spadła ona z 53,6 proc. w 2022 r. do 49,8 proc. w 2024 r.

“Za poprawą stoją zarówno czynniki cykliczne, jak i systemowe. Autorzy raportu KE sugerują, że wyniki z 2024 r. mogą odzwierciedlać jednocześnie stabilizację gospodarczą oraz dojrzewanie zmian wdrażanych w ostatnich latach w administracji skarbowej i wobec podatników” – czytamy w raporcie PIE.

Obecne dane potwierdzają, że polski system podatkowy odzyskuje szczelność, co przy stabilizującej się sytuacji gospodarczej powinno sprzyjać dalszemu ograniczaniu strat budżetowych w nadchodzących latach.