13 tysięcy w gotówce i jesteś bezpieczny? Nieufni Polacy zmieniają nawyki
Społeczeństwo przestaje ufać bankom. Polacy zwracają się ponownie ku gromadzeniu swoich oszczędności w formie gotówki. “Gotówka daje Polkom i Polakom wolność wyboru, jest dobrem wspólnym i zapewnia bezpieczeństwo” – czytamy w manifeście Koalicji dla Gotówki. Wiarygodność tej tezy opiera się na ocenie sytuacji pandemicznej oraz początku wojny, kiedy to nastąpił gwałtowny skok wypłat z bankomatów. Malejąca popularność rachunków bankowych jest również powiązana ze wzrostem prowizji i innych opłat. Niestety, lepiej nie będzie – banki w reakcji na zapowiadany wzrost CIT oraz obniżki stóp procentowych już podnoszą koszty obsługi kart kredytowych lub wypłacenia gotówki z bankomatu.
Na koniec sierpnia wartość obrotu gotówkowego wynosiła 443 mld złotych, co stanowi wzrost o 7,4 proc. w porównaniu do początku roku. Według szacunków Narodowego Banku Polskiego (NBP), w 2025 r., możemy liczyć się z nawet 10 procentowym wzrostem wartości obrotu pieniężnego, w porównaniu do roku 2024.
“W 2024 r. wartość pieniądza gotówkowego wzrosła o 9,5 proc. do 413 mld zł, a przez osiem miesięcy bieżącego roku wartość obiegu gotówkowego rosła nieprzerwanie, przekraczając 440 mld zł w sierpniu” – komentował dla “Pulsu Biznesu” Paweł Szałamacha, członek zarządu Narodowego Banku Polskiego.
NBP obniżył stopy procentowe. Zobacz, przed czym ostrzegają eksperci!
Polacy coraz bardziej przezorni?
Według danych “PB”, największą popularnością cieszą się banknoty o nominale 100 i 200 zł – w rękach klientów banków pozostaje około 1 mld sztuk. Zdecydowanie mniej, bo tylko 95 mln, stanowi najnowszy nabytek, czyli banknot o nominale 500 zł. Łącznie w obiegu pieniężnym klientów ma znajdować się około 3,3 mld banknotów. Według najbardziej aktualnych danych NBP “Podaż pieniądza w lipcu 2025 r.” w lipcu 2025 roku wartość pieniądza gotówkowego (przy wliczeniu kas monetarnych instytucji finansowych) wynosiła prawie 439 mld złotych.
“Zdecydowaną większość tej kwoty (wartość obiegu gotówkowego, ponad 440 mld zł w sierpniu- przyp. red.) stanowi gotówka zgromadzona przez gospodarstwa domowe w celach przezornościowych, a zaledwie 3 proc. znajduje się w kasach instytucji finansowych“– komentował Szałamacha. Główną motywacją do gromadzenia pieniędzy jest strach przed kryzysem gospodarczym, wojną lub innymi powodami, które mogłyby spowodować utrudnienia w płatnościach przy użyciu rachunków bankowych i wypłaceniu gotówki z bankomatu.
“To pokazała pandemia, wojna w Ukrainie, także ostatnie blackouty w Hiszpanii czy Czechach. Kiedy nie możemy zapłacić inaczej, gotówka jest oczywiście niezastąpiona. Z badań wynika, że lubimy posiadać zasoby gotówkowe »na wszelki wypadek«” – podała w wywiadzie dla “Strefy Biznesu” wiceprezes Związku Banków Polskich, Agnieszka Wachnicka.
Blackout uświadomił bankom oraz ich klientom, że systemy elektroniczne nie są tak niezawodne, jak mogłoby się wydawać. Firmy zajmujące się logistyką gotówki, pod koniec kwietnia, anulowały około 20 proc. swoich operacji. Wiele banków wydało wówczas oświadczenia rekomendujące niezbędną rezerwę gotówki.
“Polska nie podała konkretnej kwoty, którą obywatele powinni mieć w portfelach. Powinna ona zaspokoić najbliższe potrzeby związane z wydatkami, takimi jak zakup artykułów spożywczych i zapłata za podstawowe źródła energii. Wartość w obiegu pieniądza wynosi w tej chwili 443 mld zł, co oznacza, że każdy obywatel, łącznie z noworodkami, powinien mieć w portfelu 12,8 tys. zł” – informowała dyrektor Departamentu Emisyjno-Skarbcowego NBP, Barbara Jaroszek.
Popularyzacja pieniądza? Projekt już u prezydenta
“Nikt wcześniej systematycznie nie bronił gotówki, mimo że dla milionów Polaków pozostaje ona naturalnym i wygodnym sposobem regulowania należności” – podkreślał w rozmowie dla “Strefy Biznesu” Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich, powiązany z inicjatywą “Koalicja dla Gotówki”
Na początku roku “Koalicja dla Gotówki” – nieformalne zgromadzenie, które staje w obronie gotówki, jako środka obrotu gospodarczego – opublikowała swój manifest w którym postuluje, że:
- gotówka daje nam anonimowość i ochronę prywatności,
- gotówka chroni przed wykluczeniem finansowym obywateli,
- gotówka pozwala konsumentom łatwiej kontrolować wydatki,
- płacąc gotówką wspieramy polskie firmy,
- obrót gotówkowy, zwłaszcza w sektorze MŚP, jest jedynym sposobem dokonywania bezpiecznych transakcji,
- gotówka stanowi bezpiecznik dla polityki pieniężnej NBP,
- gotówka zwiększa bezpieczeństwo Polek i Polaków oraz infrastruktury krytycznej naszego państwa.
W liście proponowanych przez koalicję zmian prawnych znajdziemy, między innymi, propozycje: zwiększenia kontroli w urzędach pod względem możliwości płatności gotówką, większe monitorowanie przez NBP ilości banknotów o niskich nominałach, zwiększenie ilości kampanii edukacyjnych podkreślających rolę pieniądza w obrocie gospodarczych.
Wiele postulatów zgadza się z opiniami ekspertów dotyczącymi niezawodności, bezpieczeństwa oraz anonimowości transakcji gotówkowych. “Gotówka pełni funkcję swoistego zabezpieczenia systemu. Można to porównać do windy i schodów: winda jest szybsza, ale gdy zabraknie prądu, pozostają schody. Tak samo z płatnościami – system elektroniczny może się zawiesić, a gotówka wciąż działa” – komentował podczas debaty “Strefy Biznesu” Dariusz Janus, Główny Ekonomista Instytutu Biznesu.
“Trzeba też powiedzieć, że gotówka zapewnia anonimowość i prywatność, bo płatności bezgotówkowe są rejestrowane i zawsze można je powiązać, czy to z naszym numerem telefonu, jak w przypadku BLIKa, czy też danymi osobowymi w przypadku karty. Przy płatnościach gotówkowych nie mamy, co do zasady, tej identyfikacji, co dla wielu osób jest zaletą” – informowała Agnieszka Wachnicka.
16 sierpnia, czyli w “Dzień Płacenia Gotówką”, koalicja zwróciła się do prezydenta o złożenie przed Sejmem (w drodze prezydenckiej inicjatywy ustawodawczej), przygotowanych przez nią, dwóch projektów ustaw.
Pierwsza z nich ma dotyczyć nowelizacji ustawy Prawo przedsiębiorców, a konkretnie o zmianę w art. 19 podwyższającą limit obrotu gotówkowego pomiędzy przedsiębiorcami z 15 tys. złotych na równowartość 10 tys. euro. „Obecny wyjątkowo niski limit budzi nasze duże wątpliwości w zakresie swojej zgodności z konstytucyjną zasadą swobody działalności gospodarczej. W żaden sposób nie wynika też z wymogów nakładanych przez Unię Europejską” – informowała Aleksandra Wróbel, Analityczka ds. Regulacyjnych w Departamencie Prawa i Legislacji Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.
Drugi projekt związany jest z istniejącym ograniczeniem możliwości płatności pieniężnych w parkometrach. Ustawa miałaby gwarantować, że w każdym urządzeniu będziemy mogli zapłacić gotówką. “Z olbrzymim niepokojem obserwujemy jednak, jak samorządy wykorzystują to rozwiązanie dla forsowania płatności bezgotówkowych w parkomatach. Nie możemy dopuścić do sytuacji, w której instytucje publiczne odmawiają opłaty w gotówce” – podkreślał Aleksander Pawlak, ekspert Warsaw Enterprise Institute. Na ten moment Karol Nawrocki nie wypowiedział się w sprawie potencjalnego przekazania ustaw do Sejmu.
Czy nadchodzi koniec ery gotówki? Zobacz wyniki eksperckiego badania!
Liczba bankomatów spada? Małe nominały są problematyczne
Coraz częściej, w debacie publicznej, pojawia się przeświadczenie, że spada liczba dostępnych bankomatów, co ma skutkować rosnącymi utrudnieniami w wypłacie gotówki. Eksperci bankowi dementują te informacje, jest wręcz przeciwnie – liczba bankomatów w Polsce ciągle rośnie.
“Bankomatów wcale nie ubywa. Nawet pojawiła się ostatnio nowa sieć. Rzeczywiście Narodowy Bank Polski w pewnym momencie raportował spadek liczby bankomatów, ale wyjaśnienie leży w zmienionej metodzie ich liczenia. Wcześniej niektóre bankomaty były liczone dwukrotnie. Tak było np. w przypadku części banków spółdzielczych, które korzystają z bankomatów niezależnych dostawców. Kiedy uporządkowano te statystyki, okazało się, że bankomatów jest wręcz więcej” – dementuje wiceprezes Związku Banków Polskich, Agnieszka Wachnicka w wywiadzie dla “Strefy Biznesu”.
Wiceprezes zestawia również bezpieczeństwo obu form płatności: bezgotówkowej i gotówkowej. Według niej, to właśnie bezpieczeństwo płatności kartą lub BLIKIEM stoi za popularnością tych rozwiązań. “Nasz system jest bardzo bezpieczny, w efekcie oprócz wygody, o której Pan wspomina, nie musimy się martwić o posiadanie dużych ilości gotówki »przy sobie«. Ważna jest bardzo szeroka sieć akceptacji, dzięki której bezgotówkowo możemy zapłacić w zasadzie wszędzie. Mam na myśli nie tylko transakcje przy użyciu kart płatniczych, ale również polski, międzybankowy, wynalazek BLIK. Mało osób wie, że ten system został założony przez czołowe polskie banki” – dodaje wiceprezes.
Temat kwot wypłaty w bankomatach pozostaje w sferze dyskusji. Banki uzasadniają wzrost opłat transakcyjnych sytuacją ekonomiczną oraz stałą stawką od wielu lat. Podkreślają również, że nie jest to zabieg celowy, mający na celu ograniczenie dostępu do gotówki.
Banki blokują takie wypłaty gotówki. Zobacz, co stanowi źródło problemu!
Około 40% transakcji dalej odbywa się gotówkowo, o czym przypominamy sobie w sytuacjach kryzysowych. Eksperci bankowi oraz zwolennicy papierowego pieniądza pozostają zgodni co do jednej rzeczy. Na ten moment, system bezgotówkowy nie może funkcjonować bez gotówki i vice versa. Transakcje bezgotówkowe zapewniają nam większy komfort, a te gotówkowe pozostają bezpiecznym alternatywą i zabezpieczeniem w sytuacji bez wyjścia. Obie formy są narażone na inne, specyficzne dla nich, zagrożenia. Zasada “nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka” pozostaje w mocy obowiązującej.
źródło: PAP, Puls Biznesu, Strefa Biznesu, NBP, Instytut Spraw Obywatelskich, money.pl
