Ryzyko podatkowe wraca? Firmy obawiają się, że będzie gorzej
Choć oficjalne dane sugerują spadek liczby tradycyjnych kontroli podatkowych, firmy nie odczuwają poprawy. Przeciwnie, coraz częściej wskazują, że fiskus działa szybciej i skuteczniej, wykorzystując przewagę technologiczną. Administracja przetwarza dane JPK (Jednolity Plik Kontrolny), deklaracje i rejestry niemal w czasie rzeczywistym, co dla wielu przedsiębiorstw oznacza nieformalny, stały nadzór.
Równolegle pojawia się wyraźna zmiana w postrzeganiu samego ryzyka. Po raz pierwszy od ponad dekady ryzyko podatkowe stało się dla firm największym zagrożeniem biznesowym, wyprzedzając zarówno zmiany regulacyjne, jak i cyberataki. To nie jest już problem pojedynczego działu księgowego, ale element zarządzania całą organizacją.
Będzie gorzej?
Z badania EY, Uniqa i Strefy Bezpieczeństwa wynika, że 57 proc. przedsiębiorstw spodziewa się wzrostu ryzyka podatkowego w nadchodzącym roku. Połączenie częstych nowelizacji, niejednolitych interpretacji i trudności w stosowaniu przepisów prowadzi do sytuacji, w której ponad połowa firm nie ma pewności, czy ich rozliczenia są prawidłowe.
Jednocześnie działy finansowe pracują na granicy wydolności. Transformacja cyfrowa – od JPK CIT po KSeF – dokłada obowiązków, podczas gdy brakuje kadr, czasu i kompetencji specjalistycznych. To sprawia, że przedsiębiorstwa funkcjonują w stanie permanentnej niepewności.
Polskie podatki coraz gorsze? Jesteśmy na szarym końcu rankingu
Cyfrowy fiskus rośnie w siłę
Administracja skarbowa dysponuje dziś narzędziami, które znacząco zmieniają równowagę sił. W 2024 roku wykonano ponad 2,39 mln czynności sprawdzających to ponad 260 razy więcej niż formalnych kontroli. Nie wymagają wejścia urzędnika do firmy, ale wywołują te same skutki: konieczność tłumaczenia transakcji, dokumentacji, rozliczeń.
W praktyce wiele decyzji zapada, zanim przedsiębiorca zda sobie sprawę, że jest analizowany. Urząd ma dane, narzędzia i czas, po stronie firm coraz częściej stoi przeciążony CFO lub księgowa działająca pod presją i bez pełnego wsparcia.
Dziura budżetowa to wina samorządu? Ministerstwo Finansów publikuje nowe dane
Zaufanie do fiskusa rekordowo niskie
Badanie pokazuje, że zaledwie co czwarta firma deklaruje zaufanie do administracji skarbowej. Przeważa postrzeganie fiskusa jako kontrolera lub obserwatora działającego z założeniem, że podatnik “powinien się tłumaczyć”.
Ta atmosfera niepewności przekłada się na zachowania biznesu. Aż 69 proc. firm woli zapłacić więcej podatku niż ryzykować spór z urzędem. Na narastające napięcie wpływają m.in. instrumentalne kontrole w wybranych obszarach, zmiany interpretacji bez okresu przejściowego czy wszczynanie postępowań karno-skarbowych, często w celu wydłużenia biegu sprawy.
Rośnie również presja indywidualna. Za ewentualne błędy odpowiadają konkretne osoby np. CFO, główni księgowi, członkowie zarządów. Dla wielu z nich oznacza to przesłuchania, odpowiedzialność finansową i ryzyko wykluczenia z funkcji menedżerskich.
KSeF ma uszczelnić VAT. Może stać się celem ataków?
Firmy nadal nie są przygotowane?
Choć ryzyko rośnie, tylko połowa przedsiębiorstw posiada procedury na wypadek kontroli lub czynności sprawdzających. Jeszcze mniej analizuje ryzyka związane z JPK czy posiada narzędzia monitorowania zagrożeń w czasie rzeczywistym.
Większość organizacji działa reaktywnie. Reagują dopiero wtedy, gdy fiskus formalnie się odzywa, mimo że analiza mogła trwać miesiącami. Dla administracji to rutyna. Dla firmy jest to stres i dezorganizacja pracy.
Nowa era podatkowa
Wraz z postępującą cyfryzacją administracji i niestabilnością prawa ryzyko podatkowe staje się jednym z kluczowych elementów strategii przedsiębiorstw. To, co dla fiskusa jest rutynową analizą danych, dla firm coraz częściej staje się testem ich organizacyjnej odporności.
W najbliższych latach przewagę zyskają ci, którzy zrozumieją, że kontrola podatkowa przestała być “zjawiskiem punktowym” i zaczną zarządzać nią tak samo, jak każdym innym strategicznym ryzykiem.
źródło: Raport Uniqua, Puls Biznesu, Prawo
