System kaucyjny to nie tylko butelkomaty. Kto płatnikiem, a kto podatnikiem VAT?

“Model rozliczania VAT od kaucji został niepotrzebnie skomplikowany. Wprowadzenie instytucji płatnika i rozliczania VAT na koniec roku nie sprzyja planowaniu biznesu, zwłaszcza że to ile opakowań wróci do producenta, nie zależy w 100 proc. od niego. Prościej byłoby wprowadzić zasadę opodatkowania kaucji VAT i doliczania VAT na każdym etapie obrotu [łańcucha dostaw]” – komentuje dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner w kancelarii Zimny Matarewicz.

VAT od kaucji

Według zasad przyjętych w ustawie o VAT, system kaucyjny jest rozwiązaniem według którego przy sprzedaży napojów w opakowaniach jednorazowego lub wielokrotnego użytku pobierana jest kaucja. Konsument otrzymuje pobraną kwotę w momencie zwrotu opakowania lub odpadu opakowaniowego objętego systemem.

Jeżeli konsument nie dokona zwrotu, podatnikiem zobowiązanym do rozliczenia VAT staje się “wprowadzający produkty w opakowaniach”. Ustawa o gospodarce opakowaniami definiuje wprowadzającego jako 2 rodzaje podmiotów:

• wprowadzające bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, uczestniczące w systemie kaucyjnym,
• wprowadzające produkty w opakowaniach na napoje.

“Na gruncie VAT nie rozróżnia się obowiązków nałożonych na takich podatników – w przypadku gdy uczestniczą w systemie kaucyjnym, będą oni obowiązani do odpowiedniego rozliczania VAT, gdy opakowanie lub odpad opakowaniowy nie zostaną zwrócone” – czytamy na portalu GOFIN.

Podatnikiem z tytułu rozliczenia VAT od niezwróconych opakowań lub odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym jest wyłącznie wprowadzający produkty! Oznacza to, że pozostali podatnicy związani np. z dostawą produktów na napoje nie dokonują rozliczeń z tego tytułu.

Kaucja na starcie. Kiedy polski system “zaskoczy”? Zobacz, czego nauczył nas świat

Kaucja pobrana na każdym możliwym etapie obrotu w łańcuchu dostaw nie jest opodatkowana VAT. Potencjalne rozliczenie może wystąpić, jeżeli na koniec roku z prowadzonej przez wprowadzającego produkty ewidencji wynika, że wystąpiła nadwyżka produktów wprowadzonych do obrotu nad liczbą opakowań lub odpadów opakowaniowych zwróconych do systemu kaucyjnego.

Co dalej z niezwróconą kaucją?

Jeżeli do podmiotu reprezentującego nie trafią opakowania objęte systemem kaucyjnym, wówczas wprowadzający produkty musi podwyższyć podstawę opodatkowania na ostatni dzień roku o różnicę w wartości kaucji wprowadzonych produktów, a opakowań zwróconych podmiotowi reprezentującymi. Wszystko w perspektywie danego roku. Kwota tej różnicy zawiera kwotę VAT.

W przypadku gdy w danym roku wartość kaucji opakowań wprowadzonych i objętych systemem jest mniejsza niż wartość kaucji opakowań zwróconych reprezentantowi, wprowadzający produkty uwzględnia tę różnicę przy ustaleniu podstawy opodatkowania dla:

• następnego roku,
• lat następujących po kolejnym roku, jeżeli w kolejnym roku wartość kaucji wprowadzonych produktów jest mniejsza, niż łączna wartość kaucji zwróconej podmiotowi reprezentującemu i wartość różnicy wynikającej z roku poprzedniego.

Według objaśnień MF, gdy gdy dostarczone produkty w opakowaniach byłyby objęte różnymi stawkami podatku VAT, wartość podstawy opodatkowania oraz kwota należnego VAT będzie ustalana odrębnie dla każdej stawki podatku.

44 miliardy złotych w błoto? Sprawdź, ile dokładnie będzie kosztował nas system kaucyjny

Inne rozterki ekspertów

Ministerstwo nie odniosło się jeszcze do kwestii nieodpłatnych próbek i ich uczestnictwa w systemie kaucyjnym. “W szczególności, nie jest jasne, czy obowiązkowi kaucyjnemu podlegają wszystkie produkty w opakowaniach wydawane nieodpłatnie [w tym wydania próbek, na cele testów, w ramach reklamacji], czy też wyłącznie takie, które w założeniu zostaną ostatecznie sprzedane przez kolejny podmiot do użytkownika końcowego” – komentuje Paweł Przydatek, starszy menedżer w zespole ds. podatków pośrednich w KPMG w Polsce.

Pozostaje również pytanie o sposób naliczenia kaucji w przypadku darmowych próbek, jeżeli takie zostaną zaciągnięte do systemu. W przypadku gratisowych wydań odbiorca raczej nie oczekuje, że zostanie z tego tytułu obciążony.

Ponad 1/4 Polaków nie słyszała o systemie kaucyjnym? Zobacz, co warto wiedzieć!

“Uważam, że jeśli podatek od niezwróconych opakowań stanowi według ustawy zwiększenie podstawy opodatkowania VAT, to dlaczego miałoby wystąpić, skoro nie ma podstawy opodatkowania dla czynności nieopodatkowanej VAT [próbki]. Ale za to w objaśnieniach przedstawiono słuszny wniosek, że nawet zwrot nieodpłatnie wydanego opakowania może być traktowany jako zwrot, czyli pomniejszy podatek od niezwróconych opakowań” – wyjaśnia Marek Przybylski, doradca podatkowy, radca prawny, menedżer w MDDP, w rozmowie z portalem Prawo.pl.

Problematyczne są również kwestie rozliczenia tzw. “handling fee”, czyli rekompensat wypłacanych sklepom przez operatorów systemu za zbieranie opakowań.

“W związku z nałożeniem na jednostki handlu detalicznego obowiązku prowadzenia zbiórki i zwrotu kosztów z tym związanych przez podmiot reprezentujący, powstanie w katalogu świadczeń sklepów nowa usługa [tzw. handling fee]. Jak wskazano w objaśnieniach, będzie to usługa opodatkowana VAT. Nie chodzi tu oczywiście o samą kaucję, ale właśnie o samą zbiórkę opakowań. Usługa będzie świadczona na rzecz podmiotów reprezentujących” – tłumaczy Matarewicz.

Nie obędzie się również bez dodatkowego wyjaśnienia kwestii pomiędzy VAT od systemu kaucyjnego, obowiązku KSeF: “Zagadnieniem podatkowym związanym z systemem kaucyjnym, które będzie wymagało rozstrzygnięcia jeszcze przed pierwszym rozliczeniem podatku od niezwróconych opakowań w lutym i marcu 2026 r. będzie wykazywanie kaucji w fakturach wystawianych w KSeF. Wiem, że MF planuje objaśnienia podatkowego dotyczące KSeF, więc mam nadzieję, że kwestia ta zostanie tam poruszona” – ostrzega Marek Przybylski.

źródło: GOFIN, Prawo, PwC, Eureka, Gov, Poradnik Przedsiębiorcy