Skarbówka z tysiącami donosów. Kogo Polacy zgłaszają?
Polacy coraz częściej biorą sprawy podatkowe w swoje ręce. Tylko w pierwszym półroczu 2025 roku do Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) trafiło ponad 37 tysięcy tzw. informacji sygnalnych – anonimowych zgłoszeń o podejrzeniu łamania prawa. To o ponad 4 proc. więcej niż w tym samym okresie ubiegłego roku. Skala zjawiska rośnie z roku na rok, a urzędnicy przyznają, że liczby te nie oddają jeszcze pełnego obrazu – część sprawozdań z izb administracji wciąż spływa i ostateczny bilans będzie wyższy. Większość tych zgłoszeń jest chybiona?
Choć liczba zgłoszeń robi wrażenie, skuteczność tych interwencji okazuje się niska. W Szczecinie tylko 4,5 proc. spraw potwierdzono jako faktyczne naruszenia prawa, w Białymstoku aż 80–90 proc. okazało się chybionych. Podobnie w Małopolsce – trzy czwarte donosów kończy się odłożeniem sprawy do akt. To oznacza, że w większości przypadków urzędnicy poświęcają czas i zasoby na analizę zgłoszeń, które nie mają realnych podstaw.
Eksperci podkreślają, że część obywateli nie zna szczegółów przepisów, a ich podejrzenia wynikają bardziej z obserwacji niż wiedzy. – “Choć obywatele są aktywni w sygnalizowaniu potencjalnych uchybień, większość zgłoszeń nie odnosi się do faktycznych naruszeń prawa podatkowego. Część sygnalistów dysponuje ograniczoną wiedzą prawną, a część zgłoszeń ma charakter osobisty – wynikający z chęci zemsty czy zazdrości” – mówi prawniczka Alicja Woźniak z kancelarii Ars Aequi.
KAS ostrzega: Coraz więcej sprzedaży poza ewidencją. Poznaj szczegóły!
Motywacja = emocje
Rzecznicy izb skarbowych nie kryją, że wiele zgłoszeń nosi znamiona emocjonalnych rozliczeń. – “Treść i sposób formułowania informacji wskazuje często na osobisty stosunek zgłaszającego. Donosy bywają dziełem skonfliktowanych sąsiadów, członków rodziny czy byłych pracowników” -– zauważa Bartosz Stróżyński z IAS w Bydgoszczy.
Podobne sygnały płyną z Krakowa, gdzie widać wzrost liczby zgłoszeń w czasie świąt czy uroczystości rodzinnych. Jak przyznaje Magda Kobos z IAS, w okresach, gdy w grę wchodzą koperty z gotówką przy ślubach czy komuniach, liczba donosów znacząco rośnie. Na Podhalu zaś więcej zgłoszeń pojawia się latem i zimą – w szczycie sezonu turystycznego.
Cyfrowa rewolucja donosów
Na wzrost liczby informacji sygnalnych wpływa także łatwiejszy dostęp do narzędzi. Zgłoszenia można przesyłać już nie tylko tradycyjnie, ale też przez całodobową infolinię KAS (800 060 000), specjalny adres mailowy czy formularz online. Popularność zdobywa także aplikacja e-Paragony, w której obywatele mogą w kilka sekund poinformować fiskusa o nieprawidłowościach.
Fiskus coraz bardziej “agresywny”. Kiedy firma nie musi płacić kary? Sprawdź!
– “W porównaniu z latami poprzednimi obserwujemy coraz częstsze składanie donosów za pośrednictwem Krajowego Telefonu Interwencyjnego. Do tego dochodzą aplikacje mobilne i formularze elektroniczne, które ułatwiają składanie skarg anonimowo” – wyjaśnia Sebastian Polański z IAS we Wrocławiu.
Najczęstsze powody donosów
Według danych z urzędów najczęściej zgłaszane są sprawy związane z wynajmem nieruchomości bez opodatkowania, pracą “na czarno”, niewystawianiem paragonów czy prowadzeniem działalności bez rejestracji. Coraz częściej pojawiają się także skargi dotyczące nieudokumentowanych źródeł majątku.
Nawet krótka informacja – np. klienta, który nie dostał paragonu – może uruchomić kontrolę. Jak podkreślają urzędnicy, każde zgłoszenie jest analizowane, a decyzję o dalszych działaniach podejmuje naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego.
Fiskus z nową bronią. “Walka wymaga specjalistycznych kompetencji”. Co to oznacza?
Skuteczność i funkcja prewencyjna
Choć statystyki pokazują, że większość zgłoszeń nie znajduje potwierdzenia, KAS podkreśla, że każde jest traktowane poważnie. – “Podchodzimy do nich rzetelnie i skrupulatnie, z dużym naciskiem na szybką weryfikację” – mówi Anna Jasnosz z IAS w Kielcach.
Zdaniem ekspertów, nawet jeśli donos nie prowadzi do wykrycia nadużycia, pełni funkcję prewencyjną. Przedsiębiorcy mają świadomość, że w ich otoczeniu ktoś może zgłosić nieprawidłowość, a to samo w sobie działa odstraszająco. – “Weryfikacja każdego zgłoszenia pozwala wyłapać realne naruszenia, ale też dokumentować potencjalne ryzyka. Proces pełni funkcję prewencyjną” – podsumowuje Alicja Woźniak.
Sprzedajesz w sieci? Sprawdź, czy “urząd skarbowy ma cię na widelcu”. Przeczytaj!
Skala zjawiska
W 2023 roku do urzędów trafiło blisko 46 tysięcy sygnałów – to pokazuje, że Polacy chętnie korzystają z możliwości powiadomienia fiskusa. Najwięcej donosów napływa z Mazowsza, Dolnego Śląska i Małopolski. Jednak rosnąca skłonność do zgłaszania nieprawidłowości ma także drugie oblicze – coraz częściej donosy stają się narzędziem osobistych rozliczeń, a urzędy muszą rozróżniać między realnym naruszeniem prawa a zwykłym konfliktem sąsiedzkim czy biznesowym.
To zjawisko budzi pytania o kondycję relacji społecznych w Polsce. Z jednej strony rosnąca liczba sygnałów pokazuje większą świadomość podatników i troskę o uczciwą konkurencję. Z drugiej – masowe, często chybione donosy wskazują, że fiskus staje się areną prywatnych porachunków.
źródło: Bankier, Money, PolsatNews, PulsHR
